Zatoki przynosowe to przestrzenie, które zlokalizowane w twarzoczaszce. Struktury te są puste i pełnią kilka istotnych funkcji. Niestety, narażone są na rozwój stanów zapalnych, które objawiają się bardzo dokuczliwymi objawami.
Czym właściwie są zatoki?
Zatoki to puste przestrzenie w kościach twarzy, które wyściełane są błoną śluzową. Wyróżnia się cztery rodzaje położonych symetrycznie zatok, w tym:
- zatoki nosowe,
- zatoki czołowe,
- zatoki klinowe,
- komórki sitowe.
Czym cechują się poszczególne rodzaje zatok?
Zatoki szczękowe to największe z zatok, które znajdują się nad szczęką i pod oczami. Zatoki czołowe położone są powyżej brwi po dwóch stronach czoła. Zatoki te są nieco mniejsze niż zatoki szczękowe. Za jamą nosową znajdują się komórki sitowe, które są niewielkie, a komórki sitowe są nieregularne i nieparzyste oraz położone są na wysokości połowy nosa. Wszystkie zatoki to rozszerzenie jam nosa. Błona śluzowa zatok wypełnia wpuklenia w kościach twarzoczaszki. Zatoki z jamą połączone są licznymi kanalikami i ujściami.
Jaką rolę pełnią zatoki?
Zdrowe zatoki są wypełnione powietrzem. Błona śluzowa zatok wytwarza wydzielinę śluzową, której rolą jest oczyszczanie wdychanego powietrza. Co ciekawe, zatoki szczękowe rozwijają się już w życiu płodowym, zatoki czołowe w wieku sześciu lat, a cały system zatok kształtuje się nawet do dwudziestego roku życia.
Jak zbudowane są zatoki?
Unikalny kształt zatok wynika ze struktury twarzoczaszki. W zatokach znajduje się powietrze oraz niewielka ilość wspomnianej powyżej wydzieliny. Wnętrze zatok wyścieła błona śluzowa, która ma kolor różowy i zbudowana jest z:
- komórek podstawnych,
- komórek kubkowych,
- komórek podporowych urzęsionych,
- komórek podporowych pozbawionych rzęsek.
Jakie funkcje pełnią zatoki?
Funkcją zatok jest oczyszczanie wdychanego przez nos powietrza. Powietrze jest wtłaczane do wnętrza zatok z jamy nosowej. W zatokach ulega ono nawilżeniu i ogrzaniu oraz oczyszczeniu z alergenów, kurzu i patogenów. Poza tym, zatoki pełnią funkcję mechaniczną z uwagi na to, że tworzą puste przestrzenie zmniejszając wagę czaszki. Konstrukcja czaszki sprawia, że podczas ewentualnego urazu miażdżone kości w pierwszej kolejności na pustą przestrzeń zatoki. Dzięki zatokom klinowym mogą drgania wywołane własnym głosem nie są przenoszone na kosteczki słuchowe.
Dlaczego dochodzi do zapalenia zatok?
Do zapalenia zatok dochodzi na skutek nieustannego kontaktu z zanieczyszczonym powietrzem. Należy dodać, że u niektórych osób zatoki czołowe mają postać wielokomorową, która utrudnia ich prawidłowy drenaż.
Jakie czynniki zwiększają ryzyko rozwoju zapalenia zatok?
Zwiększone ryzyko rozwoju zapalenia zatok występuje u osób:
- borykających się z alergią lub astmą,
- chorych na mukowiscydozę,
- palących papierosy,
- uczęszczających na basen i nurkujących pod wodę,
- mających problem z próchnicą.
Poza tym, przyczyną problemów za zatokami może być brak właściwej wentylacji. Może to nastąpić w wyniku obrzęku błony śluzowej, który prowadzi do ograniczenia drożności połączeń, które znajdują się pomiędzy jamą nosa i zatokami. Brak sprawnej wentylacji powoduje zaleganie nieoczyszczonego powietrza i sprzyja rozwijaniu się patogenów, w tym wirusów i bakterii. Wzrost drobnoustrojów sprzyja powstawaniu ropnej wydzieliny, którą trudno jest usunąć i która powoduje silny i rozpierający ból nasilający się podczas pochylania głowy.
Jakie są objawy zapalenia zatok?
Zapalenie zatok zawsze przebiega z uporczywymi objawami. W przypadku ostrego zapalenia zatok objawy pojawiają się nagle i utrzymują przez około trzy tygodnie. O nawracającym zapaleniu zatok mówi się w sytuacji, w której objawy pojawiają się co najmniej cztery razy w roku o ostępach dwumiesięcznych. Przewlekłe zapalenie zatok trwa ponad sześć tygodni i pozostawia zmiany w obrębie błony śluzowej, które są możliwe do wykrycia podczas obrazowania z użyciem tomografii komputerowej. W przypadku zapalenia zatok pacjenci zwykle uskarżają się na dolegliwości bólowe, których lokalizacja zależy od tego, która z zatok objęta jest stanem zapalnym. Stanowi zapalnemu towarzyszy nieprzyjemne uczucie napuchnięcia i rozpierania. Poza tym, dochodzi do obrzmienia błony śluzowej i pojawienia się kataru przebiegającego z zaburzeniami węchu. W stanach ostrych występować może także dość wysoka gorączka.
Jak leczy się zatoki?
Rodzaj podejmowanego leczenia zależy od czynnika, który wywołał daną chorobę. W przypadku infekcji o podłożu bakteryjnym konieczne jest wdrożenie antybiotykoterapii. Pomocniczo można także stosować preparaty, które wykazują działanie obkurczające, w tym leki przeciwhistaminowe. W niektórych wypadkach konieczne jest udrożnienie zatok i punkcja polegająca na przekłuciu ścian zatok i wprowadzeniu do niej roztworu soli fizjologicznej wypłukującej ropną wydzielinę. W ramach leczenia można stosować także płukanki. W skrajnych przypadkach związanym z występowaniem bardzo dokuczliwych objawów rozważa się wykonanie zabiegu chirurgicznego.