Otolaryngologia, zwana potocznie laryngologią sięga swoimi korzeniami czasów starożytnych. Obecnie jest kojarzona przede wszystkim z uszami, nosem lub gardłem. A tak naprawdę jest to gałąź medycyny o znacznie szerszym zakresie swoich zainteresowań. Jakim? O tym, dowiesz się w dalszej części artykułu, poznając jednocześnie krótką historię otolaryngologii i jej obszar działania.
Otolaryngolog – czyli kto dokładnie?
Na początku trzeba wyjaśnić, że słowo „laryngolog” jest skróconym określeniem słowa „otolaryngolog”. Oba te terminy są ze sobą tożsame i zamiennie używane do określenia lekarza specjalizującego się w tej dziedzinie medycyny. A jaki jest dokładnie obszar działania otolaryngologa i laryngologa?
Otóż laryngolog zajmuje się nie tylko chorobami nosa, uszu czy gardła, ale też krtani, kości skroniowej, zatok przynosowych, jamy ustnej, przełyku, tchawicy, oskrzeli, języka i gruczołów ślinowych. Ponadto wykonuje endoskopię dolnych dróg oddechowych i przełyku oraz operacje z zakresu chirurgii szczęki czy też chirurgii rekonstrukcyjnej.
Do najczęściej wykonywanych badań w laryngologii zalicza się:
- palpacyjne badanie węzłów chłonnych i ślinianek;
- badanie nosa przy użyciu wziernika w celu dokonania oceny stanu przegrody nosowej, małżowin nosowych, jak również śluzówki jamy nosa;
- ogólna ocena kondycji jamy ustnej i jej przedsionka, a także gardła, języka, zębów, migdałków i ujść ślinianek;
- badanie uszu przy użyciu wziernika w celu oceny stanu przewodów słuchowych, małżowin usznych oraz błony bębenkowej;
- badanie nosogardła i krtani za pomocą lusterka lub wziernika.
Warto jednak dodać, że jeśli stan pacjenta wymaga wykonania bardziej szczegółowych badań, to laryngolog może je zleci – może to być badanie RTG, USG, TK lub rezonans magnetyczny, czy też na przykład endoskopia lub punkcja zatok. Ponadto laryngolog może również zlecić wykonanie badań laboratoryjnych, pobranie wymazu, biopsję ujawnionej zmiany.
Krótka historia laryngologii
Nazwa otolaryngolog pochodzi z greki od słów („otos”, „oros”),krtań („laryngos”), nos („rhinos”, „rynos”), gardło („pharyngos”). Dyscyplina ta rozwinęła się ona z tak zwanej medycyny wewnętrznej. Natomiast sam podział medycyny na zewnętrzną i wewnętrzną miał miejsce jeszcze w czasach prehistorycznych.
I jak już zostało na wstępie zaznaczone laryngologia sięga swoimi korzeniami do czasów starożytnych, a pierwsze informacje dotyczącej tej gałęzi medycyny pochodzą z czasów Starożytnego Egiptu, ponieważ pierwszy papirus dotyczący otolaryngologii pochodzi z grobowca w Tebach (z okresu ok. 1550 r. p.n.e.). Z koli w grobowcu Ramzesa II znaleziono dokumenty, stanowiące swego rodzaju recepty na leki stosowane w zapaleniu ucha. Warto dodać, że otolaryngologia rozwijała się także w starożytnym Wschodzie, o czym świadczy hinduski sanskryt Atharvaveda (datowany ok. 700 r. p.n.e.), który zawiera informacje dotyczące chorób gardła oraz zabiegów uvulektomii i tracheotomii.
Pierwsze operacje plastyczne nosa wykonywano już około 3000 lat temu w Indiach, Arabii czy Persji, co miało związek z faktem, że karą za cudzołóstwo było obcinanie nosa, więc zaistniała niejako potrzeba jego rekonstrukcji i nabycia umiejętności w tym zakresie.
Na gruncie europejskim prawdopodobnie Hipokrates był jednym z pierwszych lekarzy, którzy zbadali błonę bębenkową uznając ją za część narządu słuchu. Hipokrates opracował metodę usuwania polipów nosa i co ciekawe była ona stosowana jeszcze pod koniec XIX wieku. W jego pismach znajduje się również instrukcja usuwania migdałków podniebiennych. Ponadto jako pierwszy wykonał również tracheotomię.
Przełomowym okresem w rozwoju otolaryngologii był Renesans, kiedy to:
- Leonardo da Vinci, jako pierwszy dokładnie zbadał zatoki szczękowe i czołowe;
- Andreas Vesalius jako pierwszy opisał młoteczek, kowadełko, zatoki szczękowe, czołowe i klinowe;
- Antonio Musa Brassavola, prawdopodobnie jako pierwszym wykonał laryngektomię oraz podjął opis tracheostomii.
Poza tym twórcą najstarszego podręcznika anatomii ucha jest włoski lekarz Bartholomeus Eustachy (1520–1574), który jako pierwszy opisał również trąbkę słuchową. Z kolei Giovanni Battista Morgagni (1682 – 1771) szczegółowo opisał kieszonki krtaniowe oraz skrzywienia przegrody nosa. Jest on również uważany za pioniera nowoczesnej anatomii patologicznej.
Warto również dodać, że ojciec słynnego pisarza Oskara Wilde’a – Sir William Robert Wilde był jednym z najwybitniejszych irlandzkich chirurgów oczu i uszu, a jego badania okazały się kluczowe w kwestii w ustalenia roli błony bębenkowej oraz ucha środkowego w zakażeniach ucha.
Za początek laryngologii uważa się rok 1854, gdy hiszpański śpiewak operowy Manuel Patricio Rodríguez Garcia za pomocą dwóch luster dokonał pierwszej obserwacji własnej krtani, za co otrzymał tytuł doktorski na uniwersytecie w Królewcu. Natomiast za datę narodzin polskiej otolaryngologii przyjmuje się rok 1879 rok. Wówczas Przemysław Pieniążek utworzył Katedrę Rynolaryngologii na Uniwersytecie Jagiellońskim, zaś w 1921 roku rozpoczęło swoją działalność, istniejące do dziś, Polskie Towarzystwo Otolaryngologiczne.