Ból zatok może mieć kilka przyczyn, jednak zazwyczaj wynika ze stanu zapalnego. Zapalenie zatok z kolei może być powodowane przez wirusy, bakterie lub grzyby. W ramach diagnostyki wskazane jest wykonywania badania podmiotowego i przedmiotowego. Poza tym, przeprowadzana może być rynoskopia przednia lub endoskopia laryngologiczna, a także tomografia komputerowa i rezonans magnetyczny.
W jaki sposób może przebiegać zapalenie zatok?
Zapalenie zatok to zmiany w obrębie błony śluzowej. Niekorzystne zmiany dotyczyć mogą zatok czołowych, szczękowych, komórkach sitowia oraz zatoki klinowej. Wyróżnić można:
- ostre zapalenie zatok, w przypadku którego przykre objawy utrzymują się do około 4 tygodni,
- podostre zapalenie zatok – objawy zwykle utrzymują się od 4 do 12 tygodni,
- przewlekłe zapalenia zatok, które zwykle powodowane jest przez bakterie, a stan zapalny utrzymuje się przez ponad 12 tygodni,
- nawracające zapalenie zatok.
W przypadku nawracającego zapalenia zatok obserwuje się epizody choroby oraz zdrowienia. Chorzy borykają się z przykrymi objawami zapalenia zatok częściej niż cztery razy w roku, a okresy choroby dzieli co najmniej ośmiotygodniowa przerwa.
Jakie są najczęstsze przyczyny powstawania zapalenia i bólu zatok?
Zapalenie zatok a tym samym ich ból mogą powodować:
- wirusy, w tym wirusy grypy i paragrypy, rhinowirusy,
- bakterie, na przykład Streptococcus pneumoniae,
- grzyby.
Poza tym, stany zapalne błony śluzowej zatok mogą mieć związek z:
- zaburzeniami prawidłowego mechanizmu oczyszczania nosa oraz transportu śluzowo-rzęskowego,
- zaburzeniami odporności,
- zaburzeniami anatomicznymi takimi jak skrzywienie przegrody nosa,
- stanami zapalnymi prowadzącymi do występowania obrzęku błony śluzowej i zatykania zatok,
- zanieczyszczeniem pyłami, podrażnienia dymem papierosowym oraz innymi czynnikami alergizującymi,
- niektórymi chorobami, w tym mukowiscydozą, próchnicą zębów, alergicznym nieżytem nosa czy astmą oskrzelową.
Jak rozpoznaje się zapalenie zatok?
W ramach diagnostyki przeprowadzany jest wywiad medyczny, czyli tak zwane badanie podmiotowe. Poza tym, lekarz laryngolog ocenia wygląd pacjenta oraz występowanie obrzęku czy zmian na skórze. Wykonywane jest również badanie palpacyjnie, podczas którego oceniana jest między innymi bolesność uciskowa. W dalszej kolejności wykonywana jest rynoskopia przednia, która umożliwia ocenę błony śluzowej nosa i ewentualnego obrzęku śluzówki, a także pozwala wykryć wydzielinę ropną. Pełna ocena jamy nosa i nosogardła możliwa jest w trakcie badania endoskopowego. Poszerzona diagnostyka może obejmować również badania obrazowe, w tym:
- RTG – badanie umożliwia wykrycie płynu w zatokach, ale jest ono nieswoiste i wykrywa objawy, które mogą mieć związek z różnymi chorobami,
- tomografię komputerową, które pozwala na dokładną ocenę struktur anatomicznych oraz na uwidocznienie patologii,
- rezonans magnetyczny, który stanowi uzupełnienie dla przeprowadzanej tomografii komputerowej i jest zalecany w przypadku występowania powikłań zapalania zatok.
Jakie są typowe objawy zapalenia zatok?
Zgodnie z wytycznymi opracowanymi przez Europejskie Towarzystwo Rynologiczne, choroba jest diagnozowana, w przypadku w którym występują co najmniej dwa z poniższych objawów:
- niedrożność nosa,
- występowanie podbarwionej wydzieliny z nosa,
- ból twarzy,
- zmniejszenie albo całkowita utrata smaku.
Zobacz także: Czym jest zatokowy ból głowy?
Jak leczy się zapalenie i ból zatok?
W przebiegu zapalenia oraz bólu zatok stosuje się leczenie objawowe, które ma na celu redukcję obrzęku i przekrwienia błony śluzowej, a także obniżanie podwyższonej temperatury i zmniejszanie bólu. W tym celu stosowane mogą być: leki przeciwzapalne i przeciwgorączkowe, a także preparaty przeciwbólowe oraz obkurczające naczynia i zmniejszające sekrecję. Ból może być ograniczany za pomocą leków zawierających w swoim składzie paracetamol oraz ibuprofen. Glikokortykosteroidy to substancje, które redukują z kolei obrzęk i rozwijający się stan zapalny. Wśród leków obkurczających naczynia i pomagających udrożnić nos wymienia się z kolei ksylometazolinę i oksymetazolinę. Do laków zmniejszających sekrecję zalicza się preparaty antyhistaminowe używane w przebiegu alergii. Stosowane mogą być również leki przeciwgrzybicze. Poza tym, w celu ograniczenia ilości produkowanej wydzieliny zalecane jest nawadnianie organizmu oraz jego płukanie z użyciem fizjologicznego roztworu chlorku sodu oraz soli morskiej. Wspomagająco stosować można środki mukolityczne i mukokinetyczne. W niektórych przypadkach konieczne jest również wdrożenie antybiotykoterapii, a także zastosowanie leczenia zabiegowego, takiego jak adenotomia, płukanie zatok szczękowych czy endoskopowa chirurgia zatok.
Jakie działania warto podjąć w celu zapobiegania rozwojowi zapalenia zatok?
Ryzyko związane z rozwojem zapalenia zatok można ograniczać poprzez unikanie kontaktu z osobami mającymi objawy chorobowe, w tym infekcje górnych dróg oddechowych. Poza tym, zalecane jest zaprzestanie palenia papierosów i ekspozycji na dym. Wskazane jest również przebywanie w pomieszczeniach o odpowiedniej wilgotności oraz regularne oczyszczanie powietrza przez wietrzenie i za pomocą urządzeń mechanicznych.