Czym jest gastropareza?

Gastropareza to zaburzenie prawidłowej motoryki żołądka, które wpływa na opóźnione opróżnianie narządu. Tego rodzaju zmiany powodują nieprzyjemne objawy, w tym między innymi niestrawność, nudności oraz wymioty. Zazwyczaj gastropareza jest skutkiem uszkodzenia autonomicznego układu nerwowego, a do tego uszkodzenia dochodzi na skutek chorób przewlekłych lub w wyniku zakażeń wirusowych. Gastropareza znacznie ogranicza funkcje czynnościowe żołądka i wpływa na jego opóźnione opróżnianie. Warto przypomnieć, że żołądek wykonuje tak zwane ruchy perystaltyczne, które umożliwiają przesuwanie pokarmu do dwunastnicy. Tego rodzaju czynność żołądka jest niezależna od woli i kontrolowana jest przez autonomiczny układ nerwowy. Regulacja odbywa się za pośrednictwem nerwu błędnego i nerwów współczulnych. Poza tym, w pobudzaniu i hamowaniu motoryki żołądka odbywają także hormony, takie jak na przykład gastryna. Uszkodzenie w obrębie części układu nerwowego, która odpowiada za kontrolę właściwej pracy żołądka przyczynia się zatem do opóźnienia lub całkowitego zatrzymania jego opróżniania. Takie zmiany prowadzą do zalegania pokarmu w żołądku, co powoduje nieprzyjemne objawy.

Jakie są czynniki ryzyka związanego z rozwojem gastroparezy?

Do czynników przyczyniających się do rozwoju gastroparezy zalicza się:

• wieloletnią cukrzycę,
• przebyte zabiegi chirurgiczne wykonywane w obrębie jamy brzusznej lub przewodu pokarmowego,
• infekcje wywoływane przez wirusy z rodziny herpeswirusów,
• choroby układu nerwowego: chorobę Parkinsona, stwardnienie rozsiane i stany po udarach mózgu,
• twardzinę układową.

Wyróżnia się także gastroparezę idiopatyczną, której pochodzenie jest niejasnym. Tego rodzaju zmiany zwykle dotyczą ludzi młodych, w tym głównie kobiet oraz dzieci.

Jakie są najczęstsze przyczyny gastroparezy?

Precyzyjne wskazanie jednoznacznej przyczyny gastroparezy jest dość trudne, ale przyjmuje się, że do rozwoju zaburzeń dochodzi na skutek uszkodzenia części układu nerwowego, w tym nerwu błędnego, który zaopatruje żołądek. Nieprawidłowe funkcjonowanie nerwu błędnego może mieć jednak charakter wtórny do zaburzeń o podłożu metabolicznym obejmujących cukrzycę czy mocznicę. Wśród przyczyn zaburzeń wymienia się także zakażenia wirusowe wywołane przez wirusy cytomegalii, ospy, Epsteina-Barr i półpaśca. Zaburzenie prawidłowego opróżniania żołądka może mieć także związek z zabiegami chirurgicznymi przeprowadzanymi w obrębie jamy brzusznej. Zmiany mogą być na przykład wynikiem wagotomii, czyli przecięcia włókien nerwu błędnego podczas zabiegu wykonywanego w ramach leczenia choroby wrzodowej żołądka.

Jakie są typowe objawy gastroparezy?

Pacjenci borykający się z gastroparezy uskarżają się na dolegliwości związane z zaleganiem pokarmu w żołądku. Występują u nich głownie symptomy niestrawności obejmujące nie tylko dyskomfort i ból w nadbrzuszu, ale także wczesne uczucie sytości oraz odbijanie treścią pokarmową. Dość często występuje również zgaga. Nagminne i silne wymioty mogą powodować odwodnienie, niedożywienie oraz utratę masy ciała. U części pacjentów choroba przebiegać może także bezobjawowo.

Jak diagnozuje się gastroparezy?

Rozpoznanie gastroparezy jest możliwe w oparciu o występowanie objawów i stwierdzenie opóźnienia opróżniania żołądka. W tym celu wykonuje się scyntygrafię, która przeprowadzana jest po spożyciu posiłku znakowanego radioaktywnym izotopem technetu. Takie badanie wykonywane jest w pracowni medycyny nuklearnej, a sama analiza jest wysokospecjalistyczna i trudno dostępna. Podczas diagnostyki konieczne jest wykluczenie obecności ewentualnej przeszkody mechanicznej, którą może być choćby guz utrudniający opróżnianie żołądka. W tym celu wykonuje się badania obrazowe obejmujące tomografię komputerową oraz badania endoskopowe. Podczas diagnostyki wskazane jest wykluczenie innych chorób mogących dawać podobne objawy, w tym: choroby refluksowej, choroby wrzodowej, niedoczynności tarczycy, anoreksji, bulimii czy dyspepsji czynnościowej.

Jak leczyć gastroparezy?

W leczeniu gastroparezy wskazane jest stosowanie leków prokinetycznych, które pobudzają motorykę żołądka. Leki powinny być zażywane kilkanaście minut przed posiłkiem. Możliwe jest także stosowanie leków zmniejszających nudności oraz wykazujących działanie przeciwwymiotne.

Czym jest leczenie żywieniowe?

Leczenie żywieniowe to ważny element stanowiący wsparcie działań farmakologicznych. Leczenie żywieniowe może być także jedyną możliwością postępowania w przypadku występowania zmian opornych na leczenie farmakologiczne czy u osób mających przeciwwskazania do stosowania określonych leków. W tego rodzaju przypadkach wskazane jest rozważenie wdrożenia leczenia zabiegowego obejmującego ostrzykiwania odźwiernika żołądka toksyną botulinową oraz endoskopową lub chirurgiczną plastykę odźwiernika.

Czy właściwa dieta ma znaczenie?

Zdecydowanie tak. Pacjenci borykający się z gastroparezą powinny zaprzestać przyjmowania produktów spożywczych, które opóźniają opróżnianie żołądka i nasilają nieprzyjemne objawy. Takie działanie wykazuje między innymi kawa, kakao i czekolada, a także tłuszcze i produkty pełnoziarniste. Osobom chorym zaleca się stosowanie diety łatwostrawnej, zbliżonej do tej, która stosowana jest w przypadku choroby refluksowej. Posiłki powinny być spożywane w małych porcjach, a pacjenci powinni unikać leżenia oraz wykonywania wysiłku fizycznego bezpośrednio po jedzeniu. W skrajnych przypadkach konieczne jest stosowanie diety płynnej, przyjmowanie pokarmów rozdrobnionych, a nawet wdrażanie żywienia pozajelitowego.